Historia

Demonstracje, aresztowania, kolportaż własnych gazetek oraz ulotek, w których poruszane były niewygodne tematy dla ówczesnych władz państwowych, walka o pełną demokratyzacje życia akademickiego – tak w telegraficznym skrócie można podsumować początki działalność Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Wspólnym mianownikiem dla wielu młodych ludzi w tamtym czasie był bunt wobec komunistycznego systemu, który dominował większość aspektów życia społecznego ograniczając tym samym swobody obywatelskie. Przełomowym wydarzeniem było powołanie w maju 1977 roku Studenckiego Komitetu Solidarności przez krakowskich studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego, który szybko rozszerzył swą działalność na inne ośrodki akademickie. Kolejnym impulsem były sierpniowe strajki z 1980 roku, które stały się inspiracją do stworzenia kolejnych niezależnych struktur. Środowisko opozycji studenckiej w październiku 1980 roku podczas Zjazdu Delegatów Komitetów Założycielskich Niezależnych Organizacji Studenckich w Warszawie połączyło się przyjmując wspólną nazwę Niezależnego Zrzeszenia Studentów i od razu podjęła działania w celu rejestracji nowej organizacji. Udało się to dopiero 17 lutego 1981 r. po fali strajków studenckich, które najpoważniejszy charakter przybrały w Łodzi.

NZS na Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy powstał 16 października 1980 r. W tym samym okresie niezależny ruch studencki został utworzony również w Wyższej Szkole Pedagogicznej, Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej oraz w fili Akademii Medycznej w Gdańsku. Jednym z przejawów działalności bydgoskiego środowiska NZS było tworzenie i kolportaż własnych treści w postaci gazetek, ulotek oraz broszur. Na naszej uczelni rozprowadzane były takie pisma jak: „Indeks”, „Miotła” i „Biuletyn Strajkowy ATR”. Tematy poruszane w tych publikacjach dotyczyły propozycji zmian w programach nauczania obowiązujących na uczelniach wyższych, prezentowane były historyczne wydarzenia przemilczane w oficjalnym nurcie nauczania, komentowano sytuacje życia w kraju. Oprócz tego informowano czytelników przede wszystkim o celach organizacji i planowanych przedsięwzięciach oraz aktualnych inicjatywach NSZZ „Solidarność”, z którą bezpośrednio NZS współpracował. Działalność ta okazała na tyle niewygodna dla władz, że na zlecenie prokuratury zdecydowano się wkroczyć do akademika ATR i zlikwidować legalną drukarnie studencką.

Częstym aktem sprzeciwu i sposobem na obronę własnych praw były akcje protestacyjne. NZS ogłaszało pogotowie strajkowe lub rozpoczynało strajk na bydgoskich uczelniach w wyniku licznych niepokojących wydarzeń w kraju, solidaryzując się w ten sposób z osobami pokrzywdzonymi lub dotkniętymi represjami ze strony władz. W lutym członkowie NZS ATR domagali się zgody na rejestrację ich organizacji. Ogłosili gotowość strajkową, którą odwołali po zarejestrowaniu zrzeszenia. W trakcie kryzysu bydgoskiego, który miał miejsce w marcu 1981, na uczelniach zadeklarowano gotowość strajkową i powołano Studencki Komitet Strajkowy. Studenci z NZS kolportowali ulotki informujące o zdarzeniu z 19 marca oraz rozwieszali plakaty informujące, które w swym przekazie potępiały zachowanie funkcjonariuszy MO i pobicie działaczy „Solidarności”. 27 marca czterogodzinny strajk ostrzegawczy objął całą Polskę, uczestniczyli w nim czynnie również członkowie NZS. Kryzys bydgoski zakończył się formalnie trzy dni później, a jego wynikiem było podpisanie porozumień z władzami. Jesienią 1981 r. podjęto protest solidarnościowy ze strajkującymi w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Radomiu, organizując na bydgoskich uczelniach strajki okupacyjne. Na ATR rozpoczął się on 23 listopada i trwał do 8 grudnia, zapowiedziano jednak po jego zakończeniu możliwość wznowienia strajku w przyszłości.

31 marca 1981 została powołana, przez studentów ATR, organizacja broniąca osoby więzione za poglądy polityczne. Studencki Komitet na Rzecz Osób Wiezionych za Przekonania skupiał w swych szeregach członków oraz sympatyków NZS. Utworzony 8 maja Regionalny Komitet Obrony Więzionych za Przekonania, wysyłał apele, organizował protesty oraz kolportował ulotki i plakaty. Spośród działań prowadzonych przez działaczy NZS w ramach Komitetu trzeba wymienić m.in. upamiętnienie czwartej rocznicy śmierci Stanisława Pyjasa (druk ulotek informacyjnych) oraz współorganizacje Marszu Pokoju. Odbył się on 25 maja 1981 r. i skupił około 3 tysiące osób, które domagały się respektowania prawa człowieka do własnych przekonań i wypuszczenia więźniów politycznych.

Funkcjonowanie zrzeszenie zostało przerwane w wyniku wprowadzenia 13 grudnia 1981 r. stanu wojennego. Niedługo po tym, 5 stycznia 1982 decyzją Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa i Techniki NZS został rozwiązany, a jej członkom zabroniono dalszej działalności. Brak podporządkowania się tej decyzji miał skutkować odpowiedzialnością karną, z możliwością trafienia do więzienia włącznie. Działacze NZS byli zmuszeni do oddania pieczątek, legitymacji i sprzętu poligraficznego, który mógł służyć do publikacji antyrządowych materiałów. Już 13 grudnia internowano czterech członków bydgoskiego NZS. Wśród umieszczonych w ośrodkach odosobnienia znaleźli się Mirosław Kozłowski, Janusz Krajnik i Wojciech Reich (ATR) oraz Włodzimierz Michalak (WSP). Służba Bezpieczeństwa z wieloma studentami przeprowadzał tzw. rozmowy ostrzegawcze, które miały na celu zastraszenie młodych opozycjonistów. W opinii władz relegowanie z uczelni było bardziej dotkliwym środkiem represji wobec studentów niż areszt. Mimo to wielu działaczy NZS nadal kontynuowało swoją aktywność, nie zważając na zagrożenia. 9 czerwca 1982 r. zatrzymany został student III roku WSP Grzegorz Foppke, który został oskarżony o nielegalne wydawanie pisma o nazwie: „Biuletyn Informacyjny Akademickiego Ruchu Samoobrony”. W opinii sądu publikacja zawierała „fałszywe wiadomości mogące wywołać niepokój publiczny lub rozruchy”. Został on skazany na dwa lata pozbawienia wolności. W następstwie rozprawy rewizyjnej zmieniono zaskarżony wyrok przez warunkowe zawieszenie wykonania wymierzonej kary na pięć lat. Ponadto Foppke musiał opłacić koszty postępowania odwoławczego w wysokości 3 tys. zł.

Przez kilka następnych lat żywiołowa aktywność NZS prawie zamarła. Dopiero pod koniec lat osiemdziesiątych rozpoczęło się powolne wskrzeszanie i budowa nowych struktur organizacji. W lutym 1989 r. powstał Komitet Organizacyjny NZS ATR, który 15 marca złożył władzom uczelni oświadczenie o reaktywacji działalności. Tym samym dzień ten uznać można za początek funkcjonowania odrodzonego Zrzeszenia na naszej uczelni.

Od momentu, w którym Rzeczpospolita Polska przeszła reformę ustrojową NZS stopniowo zmienia profil funkcjonowania zdecydowanie ograniczając zaangażowanie w inicjatywy polityczne na rzecz reprezentowania interesów studentów. Organizacja od tego czasu skupia swój potencjał na realizacji projektów kulturalno-rozrywkowych, charytatywnych, sportowych oraz biznesowych. Adresatami tych przedsięwzięć są zawsze środowiska akademickie, które uczestnicząc w licznych akcjach mają dodatkową możliwość integracji. Obecnie misją Niezależnego Zrzeszenia Studentów jest: ,,Aktywizacja środowiska studenckiego i budowanie społeczeństwa obywatelskiego”. Organizacja nadal strzeże praw studenckich i dąży by, student znaczył coraz więcej w świecie mediów, polityki i biznesu. Starając się kształtować życie społeczne i kulturalne młodego pokolenia nawiązujemy do tych samych ponadczasowych wartości, które w latach osiemdziesiątych stały się mentalnym fundamentem do budowy niezależnej organizacji.

—- Artykuł powstał na podstawie pracy naukowej dr Krzysztofa Osińskiego, pracownika Bydgoskiej Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej.